و بعد کودکی است با خصوصیات و تفاوتها و ویژگیهای خاص و استثنایی نسبت به سایر کودکان در حقیقت همه افراد انسان از نقطه نظر خصوصیات مختلف زیست شناختی ذهنی و عاطفی، سازگاری اجتماعی و غیره یکسان نبوده و نسبت به یکدیگر دارای تفاوت های خاصی می باشند. از نظر تاریخی نیز واژه استثنایی محصول تغییرات و تحولات عمیقی در نوع نگرش جامعه بشری نسبت به این کودکان می باشد. با تغییر تدریجی برچسب های نامناسب مثل عجیب الخلقه، منحرف و غیرعادی به کلمه مناسب تر استثنایی شاهدی بر پیشرفت اساسی در زمینه آموزش و پرورش کودکان استثنایی بوده است از دیدگاه نظری نیز مدلهای مختلفی وجود دارند که هر کدام سعی دارند مشکلات و نارسائیهای ذهنی و یادگیری را به عوامل خاصی نسبت دهند. مثلا مدل پزشکی بدکاری های عصب شناختی، خطاهای بیولوژیابی و عوامل ژنتیک را علل اولیه شرایط معلول ساز تلقی می کند و مدل رشدی همانند مدل پزشکی عوامل رشد زیست شناختی را اساسی دانسته و در عین حال برای عوامل محیطی نیز اهمیت قائل است. مدل رفتاری بر پایه این دیدگاه استوار است که رویدادهای محیطی نقش بسیار زیادی در تغییر رفتار دارند و بنابراین تاکید قوی بر کنترل محرک و تقویت در موقعیت های آموزشی ناشی از چنین دیدگاهی است که تاثیرات عمیقی در تعلیم و تربیت ویژه برجای نهاده است. مدل شناختی بیشتر بر فرآیندهای ذهنی متمرکز بوده و عواملی همچون توجه ادراک ، حافظه، مفهوم سازی ، درک و فهم و استدلال را مورد توجه قرار داده است، مدل انسان گرا بر مکانیزم خود رهبری و خودگردانی یادگیرنده تأکید داشته و اهداف اجتماعی و هیجانی را مهمتر از اهداف تحصیلی می داند، مدل اکولوژیک نیز تأثیر و تعامل فرد و محیط را مهم تلقی می نماید.