اکثریت افراد تصور می کنند خود فرد عامل اصلی ایجاد مشکلات تحصیلی است اما واقعیت این است که علاقه بر فرد عوامل محیطی و اجتماعی در ایجاد مشکلات تحصیلی دخیلند.
عوامل فردی را می توان به دو دسته عوامل زیستی یا ژنتیکی و عوامل روانی تقسیم کرد. عوامل اجتماعی مواردی همانند خانواده، وضعیت اقتصادی اجتماعی، مدرسه و معلم را شامل می شود چایلد، ۲۰۰۴).
مشاوره تحصیلی با یافتن این عوامل و تعیین میزان تأثیر آنها در وضعیت تحصیلی می توان نقاط مثبت را تقویت کرده و نقاط ضعف را کاهش دهد. در ادامه دسته ای از این عوامل با دقت بیشتری بحث می شود انگیزه تحصیلی: داشتن انگیزه قوی از مهمترین عوامل پیشرفت و موفقیت است.
همان طور که گفته شود این قاعده در پیشرفت تحصیلی نیز حکمفرما است. افرادی که با انگیزه بالا کار یادگیری و مطالعه را آغاز می کنند نسبت به تداوم کار علاقه و پشتکار بیشتری نشان داده و به درجات بالاتری از موفقیت نایل خواهند شد. میزان توجه فرد به موضوع، کوشش جهت دستیابی به خواسته، مقاومت در برابر مشکلات و موفقیت و شکست های فرد از معیارهای تعیین کننده میزان انگیزش است (چایلد، ۲۰۰۴).
عامل دیگر مرتبط با انگیزش، نیازهاست. افرادی که نسبت به یادگیری احساس نیاز کنند با انگیزش بالاتری که نیروی محرکه آنها است تلاش کرده و موفق تر خواهند بود. در نتیجه یکی از اقدامات مهم مشاورین تحصیلی تعیین میزان انگیزه به تحصیل و تلاش در جهت افزایش علاقه و رغبت است.