اغلب دو مفهوم رفتار درمانی و تغییر رفتار معادل یکدیگر به کار برده می شود اما رفتار درمانی بیشتر بر اصول شرطی سازی پاسخگر و تغییر رفتار بر اصول شرطی سازی کنشگر مبتنی است (شلینگ، ۱۳۸۲، ترجمه آرین) در این شیوه ها رفتار قابل مشاهده و آشکار فرد مدنظر قرار گرفته ابتدا شدت، تداوم و فاصله زمانی آن تحت عنوان خط پایه مشاهده و ثبت شده و سپس برای تغییر یا ایجاد رفتار برنامه ای طرح ریزی می گردد.
معمولا از شرطی سازی کلاسیک برای درمان رفتارهای هیجانی و عاطفی و به تازگی برای افزایش تحمل درد و از شرطی سازی عامل برای تغییر یا ایجاد رفتارهای ارادی از جمله کاهش اعمال پرخاشگرایانه بهره گرفته می شود. البته از این روش ها امروزه برای تغییر بعضی هیجانات و اعمال غیرارادی همچون کاهش درد مزمن و تنظیم فشار خون نیز بهره می گیرد به طور کلی از این روشها تاکنون در حیطه های متفاوت روان شناسی، روانشناسی رشد، روان شناسی جامعه، روان شناسی درونی، روانشناسی بالینی، صنعت، تجارت و رفتار سازمانی، سلامت روانی و تغییر رفتار سالمندی استفاده شده است (میلتن برگر، ۱۳۸۱، ترجمه فتحی آشتیانی و عظیمی آشتیانی).
علاوه بر این موارد از این روشها در علم نسبتا جدیدی تحت عنوان طب رفتاری استفاده شده و با کمک آن اختلالاتی همچون حملات صرع، درد، بیماری قلبی - عروقی، زخم معده، بی خوابی و چاقی تحت درمان قرار گرفته و بهبود یافته است. شیوه های تقویتی در برانگیختن بیماران به انجام دستورات پزشکی اعم از مصرف دارو انجام تمرینات توانبخشی و عمل کردن به مراقبت های پزشکی که از مشکلات بسیاری از پزشکان، دندان پزشکان با بیماران خود بوده موفقیت نشان داده است.
از جمله روش هایی که با تکیه بر اصول این رویکرد ابداع شده می توان به ارائه تقویت، متوقف کردن فکر، آموزش اظهار وجود، انزجار درمانی، شکل دادن رفتار، الگوسازی، ایفای نقش حساسیت زدایی اشاره کرد متوقف کردن فکر برای مراجعینی که افکار در هم و برهم و ناراحت کننده ای دارند استفاده می شود.
اظهار وجود برای بیان عقاید و ایجاد حس جرات و شهامت در بیان مورد استفاده است و از انزجار درمانی برای ایجاد تنفر از رفتارهایی همچون همجنس گرایی و اعتیاد استفاده می شود از شکل دادن به منظور ایجاد رفتارهای مطلوب و تازه ای که در گنجینه رفتار فرد نیست استفاده می شود الگوسازی برای آموزش رفتارهای تازه استفاده می شود.
حساسیت زدایی منظم به منظور کاهش تأثیر محرک و از آرام سازی شرطی به منظور کاهش تنش ناشی از موقعیت های استرس زا استفاده می شود (برنشستن، بور کودک، ۱۳۸۰ ترجمه صاحبی). همچنین تحقیقات رفتارگرایان بر ساخت آزمون ها و ارزشیابی عینی بسیار مؤثر بوده است.
